shevga bhav : बंगालच्या उपसागरातील फेंगल चक्रीवादळाचा प्रभाव देशातील हवामानावर तीव्रपणे जाणवत आहे. या चक्रीवादळाने महाराष्ट्रासह दक्षिण भारतातील अनेक राज्यांना फटका बसला आहे. याचा परिणाम शेती व बाजारपेठेवरही दिसून येत आहे. विशेषतः शेवग्याच्या शेंगांच्या उत्पादनावर मोठा परिणाम झाल्याने त्याच्या किमती गगनाला भिडल्या आहेत. मागणी व पुरवठ्याचा समतोल बिघडल्यामुळे ग्राहक आणि शेतकरी या दोघांनाही फटका बसला आहे.
राज्यात शेवग्याच्या शेंगांच्या किमतींचा उच्चांक
शेवग्याच्या शेंगा, ज्यांना थंड हवामानात मोठी मागणी असते, त्या सध्या अत्यंत महागड्या झाल्या आहेत. पुणे, मुंबई, नवी मुंबई, ठाणे अशा शहरी बाजारपेठांमध्ये शेवग्याचा किलो 500 ते 600 रुपयांपर्यंत पोहोचला आहे. सामान्यतः 100-120 रुपये प्रति किलो दराने मिळणाऱ्या शेंगांना या दरवाढीने ग्राहकांकडून पाठ फिरवायला लावले आहे.
दक्षिणेकडील राज्यांतील शेवग्याच्या उत्पादनाला फटका
तमिळनाडू आणि आंध्र प्रदेश ही राज्ये शेवग्याच्या लागवडीसाठी प्रसिद्ध आहेत. मात्र, फेंगल चक्रीवादळामुळे या राज्यांमध्ये झालेल्या परतीच्या पावसाने शेवग्याच्या पिकांचे मोठे नुकसान केले. परिणामी, यंदा बाजारात शेवग्याची आवक मोठ्या प्रमाणात घटली आहे. व्यापाऱ्यांच्या मते, डिसेंबर अखेरीस शेवग्याच्या शेंगांची आवक वाढेल, पण तोपर्यंत ग्राहकांना उंच दराचा फटका सहन करावा लागेल.
महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांवर दुहेरी फटका
महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांना यंदा हवामान बदलामुळे दुहेरी संकटाचा सामना करावा लागत आहे. एकीकडे परतीचा पाऊस आणि चक्रीवादळ, तर दुसरीकडे बाहेरच्या राज्यातून कमी होत असलेला पुरवठा यामुळे स्थानिक शेतकऱ्यांना फटका बसत आहे. बारामतीतील शेवगा उत्पादक विष्णुपंत हिंगणे यांनी सांगितले की, यंदा त्यांच्या चार एकर शेवग्यापासून सात ते आठ लाखांचे नुकसान झाले आहे. याचा मुख्य कारण म्हणजे जास्त पाऊस, फुलगळ, आणि रोगांचा प्रादुर्भाव.
ग्राहकांच्या खिशाला चटका
शेवग्याच्या दरवाढीचा थेट परिणाम ग्राहकांवर झाला आहे. दैनंदिन आहाराचा महत्त्वाचा भाग असलेल्या या शेंगांची किंमत गगनाला भिडल्याने ग्राहकांना आपल्या बजेटमध्ये तो बसवणे कठीण झाले आहे. किरकोळ बाजारात 600 रुपयांपर्यंत पोहोचलेल्या दरामुळे अनेकांनी शेवग्याला पर्याय शोधणे सुरू केले आहे.
वाढलेल्या किमतींच्या कारणांचा आढावा
- हवामानाचा फटका:
यंदा लांबलेला मान्सून आणि परतीचा पाऊस यामुळे पिके मोठ्या प्रमाणात पाण्याखाली गेली. फेंगल चक्रीवादळामुळे पिकांचे अधिक नुकसान झाले. - पुरवठ्यात घट:
दक्षिणेकडील राज्यांतील कमी उत्पादनामुळे बाजारात आवक कमी झाली आहे. - वाढलेला मागणी-पुरवठा ताण:
थंडीत शेवग्याला अधिक मागणी असते. मात्र, पुरवठा कमी झाल्यामुळे दर वाढले आहेत. - बाहेरून होणारा पुरवठा कमी:
तमिळनाडू, कर्नाटक, आणि आंध्र प्रदेशातून महाराष्ट्रात होणारा शेवग्याचा पुरवठा घटला आहे.
शेतकऱ्यांसाठी पुढील वाटचाल
शेवग्याच्या किमतीत झालेल्या वाढीचा थेट फायदा महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांना मिळत नाही, कारण बाहेरून येणाऱ्या मालामुळे बाजारपेठेत स्पर्धा निर्माण झाली आहे. शेतकऱ्यांनी आपल्या उत्पादनाची गुणवत्ता वाढवून स्थानिक बाजारपेठांवर लक्ष केंद्रित करणे आवश्यक आहे.
बाजारपेठ आणि ग्राहकांसाठी पर्याय
व्यापाऱ्यांच्या मते, डिसेंबर अखेरीस शेवग्याची आवक वाढण्याची शक्यता आहे. तोपर्यंत ग्राहकांनी संयम ठेवणे गरजेचे आहे. दर कमी होईपर्यंत शेंगांना पर्याय शोधून आहारातील पोषणमूल्ये टिकवणे शक्य आहे.
शेवग्याच्या दरवाढीमुळे निर्माण झालेलं आर्थिक संकट
शेवग्याच्या शेंगांच्या उत्पादनात आलेल्या घटेमुळे संपूर्ण शेतकरी वर्ग मोठ्या आर्थिक संकटात सापडला आहे. अशा परिस्थितीत शेतकऱ्यांना सवलतीचे कर्ज, साठवणुकीची योग्य व्यवस्था आणि हवामानावर आधारित तंत्रज्ञानाचा वापर करून पिकांचे नुकसान टाळण्यासाठी प्रयत्न करणे आवश्यक आहे.
